Πώς ο Τραμπ κάνει θρύψαλα την αμερικανική πολιτική για το κλίμα

Μια πολεμική Ομάδα Κρούσης ανατρέπει εν ριπή οφθαλμού την πολυετή αμερικανική πολιτική για το κλίμα, παγώνοντας κονδύλια και επεκτείνοντας τα όρια της προεδρικής εξουσίας.

The New York Times, 2 Μαρτίου 2025

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο πρόεδρος Τραμπ έβλαψε σοβαρά την ικανότητα της κυβέρνησης να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή, ανατρέποντας την αμερικανική περιβαλλοντική πολιτική με κινήσεις που θα μπορούσαν να έχουν μόνιμες επιπτώσεις για τη χώρα και τον πλανήτη.

Μ' έναν καταιγισμό ενεργειών που έχουν διευρύνει τα όρια της προεδρικής εξουσίας, ο κ. Τραμπ έχει αφοπλίσει τις ομοσπονδιακές προσπάθειες για το κλίμα, έχει καταργήσει κανονισμούς που αποσκοπούν στον περιορισμό της ρύπανσης και έχει δώσει σημαντική ώθηση στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων.

Εγκαταλείπει τις προσπάθειες για μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, παρόλο που ο κόσμος καταγράφει επίπεδα θερμοκρασίας ρεκόρ, τα οποία -σύμφωνα με τους επιστήμονες- οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην καύση ορυκτών καυσίμων. Κάθε γωνιά του κόσμου βιώνει τώρα τις επιπτώσεις αυτών των αυξανόμενων θερμοκρασιών με φονικότερους τυφώνες, πλημμύρες, πυρκαγιές και ξηρασίες και με την εξαφάνιση κάποιων ειδών.

Για να πετύχει την πλήρη ανατροπή των κλιματικών πολιτικών της χώρας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, η κυβέρνηση Τραμπ έχει ανακαλέσει ομοσπονδιακές επιχορηγήσεις, έχει προβεί σε μαζικές απολύσεις εργαζομένων και έχει παραβιάσει πάγιες περιβαλλοντικές νομοθετικές ρυθμίσεις.

Όλοι οι νέοι πρόεδροι έχουν τις δικές τους προτεραιότητες, αλλά η ταχύτητα και η κλίμακα των προσπαθειών του κ. Τραμπ να ανατρέψει την πολιτική για το κλίμα είναι πρωτοφανείς. «Εδώ δεν πρόκειται για τις συνήθεις διαδικασίες κάθε φορά που έχουμε εναλλαγή κυβερνήσεων», δήλωσε η Αμπιγκέιλ Ντίλεν, πρόεδρος της Earthjustice, μιας εταιρείας περιβαλλοντικού δικαίου. «Πρόκειται για μια πολεμική Ομάδα Κρούσης».

Οι κινήσεις της κυβέρνησης Τραμπ εκτυλίσσονται ταυτόχρονα σ' όλο το φάσμα της αχανούς διοίκησης, επηρεάζοντας ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές υπηρεσίες και πλήττοντας κυβερνητικά χρηματοδοτούμενα έργα στην Αφρική, την Ανταρκτική και σ' όλη την υφήλιο. Την ημέρα της ορκωμοσίας του, ο κ. Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, με συνέπεια να είναι το μοναδικό έθνος που έχει αποχωρήσει.

Ο κ. Τραμπ πάγωσε τα κονδύλια που έχει χορηγήσει το Κογκρέσο για έργα καθαρής ενέργειας, στοχεύοντας ιδιαίτερα στην αιολική ενέργεια, τη μεγαλύτερη πηγή ανανεώσιμης ενέργειας της χώρας. Σταμάτησε τις εγκρίσεις για αιολικά πάρκα σε δημόσιες εκτάσεις και σε ομοσπονδιακά ύδατα και απειλεί να εμποδίσει ανάλογα έργα και σε ιδιωτικές εκτάσεις.

Απέλυσε χιλιάδες ομοσπονδιακούς υπαλλήλους, κατάργησε προγράμματα που αποσκοπούσαν στη βοήθεια επιβαρυμένων κοινοτήτων και αφαίρεσε αναφορές στην κλιματική αλλαγή από πολλούς ομοσπονδιακούς ιστότοπους.

Έχει εξαπολύσει μια πολυμέτωπη επίθεση στις νομοθετικές ρυθμίσεις που αποσκοπούν στον περιορισμό της ρύπανσης, καταργώντας αμέσως κάποιους κανονισμούς και παρακάμπτοντας τις κατά κανόνα χρονοβόρες διαδικασίες θέσπισης κανόνων. Ταυτόχρονα, ο κ. Τραμπ έχει κηρύξει ενεργειακή κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, παρέχοντας στον εαυτό του την εξουσία να επιταχύνει την υλοποίηση έργων πετρελαίου και φυσικού αερίου, αφού εργάζεται για την τόνωση της προσφοράς, αλλά και της ζήτησης ορυκτών καυσίμων.

«We are going to drill, baby, drill» και «θα κάνουμε όλα τα πράγματα που θέλαμε να κάνουμε», δήλωσε ο κ. Τραμπ λίγες ώρες μετά την ορκωμοσία του για τη δεύτερη θητεία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παράγουν περισσότερο πετρέλαιο από κάθε άλλη χώρα στην ιστορία και είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο. Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έχει δωρίσει πάνω από 75 εκατομμύρια δολάρια στην προεκλογική εκστρατεία του κ. Τραμπ και αυτός, με τη σειρά του, υποσχέθηκε να χαλαρώσει τις περιβαλλοντικές διατάξεις, με τρόπο που θα μειώνει το κόστος και θα αυξάνει τα περιθώρια κέρδους.

Ο πρόεδρος έχει επανειλημμένα ειρωνευτεί την κλιματική αλλαγή, έχει επικρίνει τις κανονιστικές διατάξεις και έχει δηλώσει ότι οι περισσότερες γεωτρήσεις θα μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι ενέργειες της διοίκησης καταστρατήγησαν τον νόμο, με τις υπηρεσίες να αψηφούν τις δικαστικές αποφάσεις, να παγώνουν κονδύλια σε νομικά κατοχυρωμένα συμβόλαια και να ερμηνεύουν εκ νέου τους κανονισμούς για να εξυπηρετήσουν τους στόχους τους. Με τον τρόπο αυτό, ο κ. Τραμπ κατάφερε να ξεπεράσει πολλά από τα εμπόδια που είχαν στηθεί από τα στελέχη της κυβέρνησης Μπάιντεν, που πίστευαν ότι η διαδικασία και το νομικό σύστημα θα έκαναν τον νέο πρόεδρο να καθυστερήσει ή θα τον εμπόδιζαν.

Η κυβέρνηση και οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν έναν νομοθετικό ελιγμό για να καταργήσουν γρήγορα την πολιτειακή εξουσία της Καλιφόρνιας που απαγορεύει την πώληση νέων βενζινοκίνητων αυτοκινήτων στην επικράτειά της μέχρι το 2035. Αυτή η εξουσία δεν έχει αμφισβητηθεί ποτέ στο παρελθόν μ' αυτόν τον τρόπο και οι επικριτές υποστηρίζουν ότι ο ελιγμός αυτός είναι παράνομος. Θα είναι όμως πολύ ταχύτερος από την προσπάθεια ανατροπής της απαγόρευσης μέσω της συνήθους διαδικασίας, που απαιτεί μήνες δημόσιας διαβούλευσης και σχολιασμού.

Μέχρι τον προηγούμενο μήνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμενόταν να καταγράψουν σημαντική μείωση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέσα στην επόμενη δεκαετία. Αλλά οι αλλαγές της κυβέρνησης Τραμπ ανοίγουν το δρόμο για περισσότερη ρύπανση που θερμαίνει τον πλανήτη και πιθανότατα θα επιβραδύνουν την πρόοδο των καθαρότερων τεχνολογιών, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.

«Για να προωθήσει την επιστροφή της Μεγάλης Αμερικής, ο πρόεδρος Τραμπ απελευθερώνει την αμερικανική ενέργεια και τερματίζει την ‘Νέα Πράσινη Απάτη’», δήλωσε ο Τέιλορ Ρότζερς, εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου. «Το Υπουργείο Ενέργειας και η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) εργάζονται από κοινού για την εφαρμογή του εκτελεστικού διατάγματος της 1ης Ημέρας του Προέδρου Τραμπ και για την κατάργηση των ριζοσπαστικών κλιματικών πολιτικών του Μπάιντεν, που καθήλωσαν την αμερικανική οικονομία και τους άφθονους φυσικούς πόρους».

Οι υποστηρικτές του κ. Τραμπ είναι ενθουσιασμένοι με την τόλμη και την κλίμακα των επιθέσεών του κατά των νομοθετικών ρυθμίσεων για το κλίμα και το περιβάλλον.

«Κάνουν όλα τα πράγματα που πίστευα ότι θα έκαναν και άλλα πράγματα που ούτε καν ονειρευόμουν ότι θα μπορούσαν να κάνουν», δήλωσε ο Μάιρον Έμπελ, ένας συντηρητικός ακτιβιστής που ήταν επικεφαλής της μεταβατικής ομάδας της ΕΡΑ κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του κ. Τραμπ.

Πολλές από τις κινήσεις του προέδρου μπορεί να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ικανότητα της χώρας να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή.

Χιλιάδες ομοσπονδιακές θέσεις εργασίας που καταργούνται τώρα, δύσκολα θα επαναδημιουργηθούν. Έργα καθαρής ενέργειας που εξαρτώνται από την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση ενδέχεται να μην προχωρήσουν δίχως τις αναμενόμενες επενδύσεις. Μια αιφνίδια διακοπή της επιστημονικής έρευνας μπορεί να δημιουργήσει κενά στη συλλογή δεδομένων, που θα είναι αδύνατο να καλυφθούν. Και οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις που καταργούνται ίσως να είναι δύσκολο να αποκατασταθούν.

Αρκετές από τις ενέργειες της κυβέρνησης αντιμετωπίζουν ήδη δικαστικές προσφυγές.

Μόλις ο κ. Τραμπ διέταξε τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες να διακόψουν την παροχή δισεκατομμυρίων δολαρίων σε επιχορηγήσεις για το κλίμα και την ενέργεια, που είχαν εγκριθεί από τον Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού, του 2022 και τον δικομματικό νόμο για τις υποδομές, του 2021, δύο ομοσπονδιακοί δικαστές διέταξαν την κυβέρνηση Τραμπ να επιτρέψει ξανά τη ροή των χρημάτων.

Στις αρχές Φεβρουαρίου, ένας απ’ αυτούς τους δικαστές, ο Τζον Τζ. Μακόνελ Τζούνιορ, δικαστής στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Ροντ Άιλαντ, δήλωσε ότι ο Λευκός Οίκος δεν εκτελεί την εντολή του και παρακρατεί τα κονδύλια. Κάποια κονδύλια άρχισαν τότε να κινούνται, αλλά πολλά παραμένουν μπλοκαρισμένα.

Ο Τζον Ποντέστα, υψηλόβαθμος σύμβουλος για το κλίμα στην κυβέρνηση Μπάιντεν, χαρακτήρισε πολλές από τις ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ παράνομες. «Εμείς εφαρμόσαμε τον νόμο, ενώ αυτοί παραβιάζουν το νόμο», δήλωσε ο κ. Ποντέστα. «Μένει να δούμε αν θα παραμείνουν ατιμώρητοι».

Τις τελευταίες εβδομάδες, ο κ. Τραμπ απέλυσε χιλιάδες υπαλλήλους από την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA), το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Ενέργειας και την Εθνική Ωκεανογραφική και Ατμοσφαιρική Υπηρεσία, την κορυφαία κυβερνητική υπηρεσία για την κλιματική επιστήμη. Την Πέμπτη, ένας ομοσπονδιακός δικαστής δήλωσε ότι οι ντιρεκτίβες που οδήγησαν σε μαζικές απολύσεις ήταν παράνομες.

Και με μια κίνηση που θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες στις προσπάθειες της κυβέρνησης να διαμορφώσει το νομοθετικό πλαίσιο για τη βιομηχανία, ο Λι Ζέλντιν, διοικητής της EPA, συνέστησε στην υπηρεσία να ανακαλέσει το πόρισμα που έβγαλε το 2009, σύμφωνα με το οποίο οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία και ευημερία, όπως αναφέρουν τρεις ανθρώπους που γνωρίζουν τη σχετική απόφαση. Αυτό θα καταργούσε τη νομική βάση των κυβερνητικών νόμων για το κλίμα, όπως τα όρια για τη ρύπανση από τα αυτοκίνητα και τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής.

«Μιλάμε για την κατάργηση περιβαλλοντικής νομοθεσίας 50 ετών, την επιτάχυνση της κρίσης εξαφάνισης των ειδών και τη διακινδύνευση της υγείας του αμερικανικού λαού», δήλωσε ο Μπεν Τζέλους, εκτελεστικός διευθυντής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Sierra Club. «Υπάρχουν τόσο πολλές σοκαριστικές ειδήσεις κάθε μέρα. O κόσμος δυσκολεύεται να τις επεξεργαστεί».

Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, που αποτελούν εδώ και καιρό στόχο του κ. Τραμπ, έχουν χάσει μεγάλο μέρος της ομοσπονδιακής επιχορήγησης που έπαιρναν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Μπάιντεν.

Ο κ. Τραμπ έδωσε εντολή στο Κογκρέσο να καταργήσει τις ομοσπονδιακές επιδοτήσεις για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, όπως οι μειώσεις φόρου για τους καταναλωτές, γεγονός που θα μπορούσε να πλήξει τις πωλήσεις της Tesla, της εταιρείας ηλεκτρικών αυτοκινήτων του Ίλον Μασκ, παρά τον κομβικό ρόλο που αυτός διαδραματίζει στις προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ για μείωση των κρατικών δαπανών.

Ο υπουργός Μεταφορών, Σον Ντάφι, υπέγραψε διαταγή για τη χαλάρωση των προδιαγραφών εξοικονόμησης καυσίμων, που θεσπίστηκαν από την κυβέρνηση Μπάιντεν και είχαν σχεδιαστεί για να ενθαρρύνουν τις αυτοκινητοβιομηχανίες να πωλούν ηλεκτρικά οχήματα. Και η κυβέρνηση προχώρησε στο πάγωμα 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που είχε εγκρίνει το Κογκρέσο, για την κατασκευή εθνικού δικτύου σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων.

Η κυβέρνηση προσπαθεί επίσης να εμποδίσει πολιτείες, ακόμη και πόλεις, να θεσπίσουν δικές τους πολιτικές για το κλίμα.

Ο κ. Ντάφι κατήγγειλε πρόσφατα την «κακοδιαχείριση» του έργου σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας της Καλιφόρνιας, ανακοινώνοντας τη διεξαγωγή έρευνας για το πώς η πολιτεία αυτή δαπανά ομοσπονδιακή επιχορήγηση ύψους 3,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Και το Υπουργείο Μεταφορών προχώρησε στην ανάκληση της έγκρισής του για το πρόγραμμα τιμολόγησης του κυκλοφοριακού φόρτου της πόλης της Νέας Υόρκης, που αποσκοπούσε στη μείωση της κυκλοφορίας, στην αύξηση των χρημάτων για τα δημόσια μέσα μεταφοράς και στον περιορισμό των εκπομπών ρύπων.

«Ο παλιός κανόνας ήταν ότι μια νέα κυβέρνηση θα έρθει και θα κάνει όλη τη σκληρή δουλειά της αναίρεσης των πολιτικών της προηγούμενης κυβέρνησης και στη συνέχεια θα τις αντικαταστήσει με τις δικές της πολιτικές», δήλωσε η κ. Ντίλεν. «Εδώ, όμως, πρόκειται για μια πολύ διαφορετική στρατηγική, η οποία είναι ότι μπορεί να μην μπούμε καν στον κόπο να αντικαταστήσουμε πολιτικές, επειδή δεν μας ενδιαφέρει η συμμόρφωση με τον νόμο».

Οι προσπάθειες να αποδυναμωθεί ο Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού προκαλούν ήδη καθυστέρηση στα έργα. Ο Τζέι Τέρνερ, καθηγητής στο Wellesley College, ο οποίος καταγράφει τις επενδύσεις που σχετίζονται με τον νόμο αυτό, διαπίστωσε ότι τον τελευταίο μήνα έχουν καθυστερήσει τουλάχιστον εννέα μεγάλα έργα αξίας 7,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς η χρηματοδότηση από τον νόμο έχει ανασταλεί και έτσι οι εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα.

«Έχει παρατηρηθεί μια αξιοσημείωτη καθυστέρηση», δήλωσε. «Οι καθιερωμένοι παίκτες του κλάδου επαναξιολογούν την αγορά και το πόση δυναμικότητα χρειάζεται αυτή τη στιγμή και βλέπουμε και νεοεισερχόμενους, που ξαφνικά δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για την υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων τους».

Μεγάλο μέρος της ζημίας που προκαλείται στο περιβαλλοντικό νομοθετικό πλαίσιο της χώρας ενδέχεται να είναι μακροχρόνιο.

Η EPA δήλωσε ότι θα προσπαθήσει να πάρει πίσω περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια που χορηγήθηκαν σε οκτώ οργανισμούς στο πλαίσιο του Ταμείου Μείωσης των Αερίων του Θερμοκηπίου, για να βοηθήσουν στον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε κοινότητες χαμηλού εισοδήματος. Μια ανώτατη ομοσπονδιακή εισαγγελέας παραιτήθηκε, αφού προηγουμένως απέρριψε το αίτημα της κυβέρνησης Τραμπ να παγώσει τα χρήματα, υποστηρίζοντας ότι δεν είχε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να το πράξει.

Ενώ το Υπουργείο Ενέργειας έχει αρχίσει να αποδεσμεύει ορισμένες επιχορηγήσεις για εργοστάσια μπαταριών και για αναβαθμίσεις του ηλεκτρικού δικτύου, άλλα έργα παραμένουν σε αναμονή, σύμφωνα με αρκετούς δικαιούχους των επιχορηγήσεων. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα 500 εκατομμυρίων δολαρίων για την αναβάθμιση υδροηλεκτρικών φραγμάτων σ' όλη τη χώρα παραμένει παγωμένο και οι εταιρείες σταματούν την κατασκευή ή αναρωτιούνται αν θα αποζημιωθούν για εργασίες που έχουν ήδη γίνει.

Την Τετάρτη, ο Τραμπ δήλωσε ότι πιστεύει πως ο ο διοικητής της EPA, κ. Ζέλντιν, θα περικόψει περίπου το 65% από τις 17.000 και πλέον θέσεις εργασίας της υπηρεσίας. Αργότερα ο κ. Ζέλντιν δήλωσε ότι η EPA μπορεί να περικόψει τουλάχιστον το 65% του προϋπολογισμού της και να προβεί σε περικοπές του ανθρώπινου δυναμικού της.

Η ουσιαστική διάλυση της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID) οδήγησε στον άμεσο τερματισμό μακρόπνοων προγραμμάτων στον αναπτυσσόμενο κόσμο, που αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τις ευάλωτες χώρες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή.

Και ενδέχεται να υπάρξουν ακόμη πιο σαρωτικές ενέργειες.

«Οι μεγαλύτερες αλλαγές είναι μπροστά μας», δήλωσε ο κ. Τέρνερ. «Αυτό που είδαμε σήμερα ήταν γρήγορο, αλλά ουσιαστικά σηματοδοτεί την έναρξη πολύ πιο εκτεταμένων προσπαθειών για την κατάργηση των πολιτικών της κυβέρνησης Μπάιντεν».

Πηγή: The New York Times