Το συνταξιοδοτικό η επόμενη μεγάλη πρόκληση της Ευρώπης • Σε 40 χρόνια θα αντιστοιχούν μόλις 1,5 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο αν συνεχιστεί η τάση του δημογραφικού και δεν γίνουν ριζικές αλλαγές.

Καμπανάκι κινδύνου για την οικονομική κατάσταση των Ευρωπαίων μόλις βγουν στην σύνταξη κρούει η ρυθμιστική αρχή συντάξεων της ΕΕ στο Politico. 

«Ένας στους πέντε Ευρωπαίους κινδυνεύει να ζήσει σε συνθήκες φτώχειας στα γηρατειά», δήλωσε η Πέτρα Χίλκεμα, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) με έδρα τη Φρανκφούρτη.

«Πρόκειται για ένα εξωφρενικά υψηλό ποσοστό, ειλικρινά. Και αν κοιτάξετε τις γυναίκες, έχουν 30% υψηλότερο κίνδυνο», ανέφερε σε συνέντευξή της στο διεθνές μέσο.

Και η κατάσταση χειροτερεύει: ο πληθυσμός της Ευρώπης γερνά ραγδαία, και μέσα σε 40 χρόνια θα υπάρχουν μόλις 1,5 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο – δηλαδή οι μισοί από όσους υπάρχουν σήμερα.

«Κάποιες χώρες έχουν ήδη φτάσει σε αυτό το σημείο. Και αυτό είναι μη βιώσιμο», ανέφερε η Χίλκεμα. «Η Ευρώπη έχει πρόβλημα με τις συντάξεις, και οι χώρες χωρίς ισχυρά συμπληρωματικά συνταξιοδοτικά συστήματα βρίσκονται πραγματικά σε κίνδυνο».

Για δεκαετίες, το ευρωπαϊκό μοντέλο στηριζόταν κυρίως στις κρατικές συντάξεις. Όμως καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και οι γεννήσεις μειώνονται, το κόστος χρηματοδότησης των συντάξεων αυξάνεται εκθετικά. Αν προστεθούν σε αυτό τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης και φροντίδας ηλικιωμένων, το κόστος για τους φορολογούμενους γίνεται τεράστιο.

Ποια είναι η λύση;

Μια λύση είναι να δημιουργηθούν ιδιωτικά ή επαγγελματικά συστήματα συντάξεων, ώστε οι πολίτες να έχουν δικό τους «ατομικό αποταμιευτικό κεφάλαιο» για τη σύνταξη.

Οι σκανδιναβικές χώρες είναι οι καλύτερα προετοιμασμένες για την επερχόμενη κρίση, καθώς διαθέτουν πολλαπλές πηγές: δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα, επαγγελματικά ταμεία, και επενδύσεις σε συνταξιοδοτικά προϊόντα.

Αντίθετα, πολλές χώρες, ειδικά στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε κρατικές συντάξεις, οι οποίες είναι μικρότερες σε σχέση με τους μισθούς.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολίτες δεν έχουν πλήρη επίγνωση της συνταξιοδοτικής τους κατάστασης, γιατί ούτε οι δημόσιες αρχές ούτε οι εργοδότες τους ενημερώνουν επαρκώς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περιορισμένες δυνατότητες, αφού οι συντάξεις είναι αρμοδιότητα των κρατών-μελών.

Ωστόσο, η Χίλκεμα, που ηγείται της EIOPA από το 2021, εκτιμά ότι υπάρχει πλέον δυναμική για μεγάλες αλλαγές και διεύρυνση του ρόλου της αρχής.

«Το πρόβλημα μεγαλώνει και αυτό το βλέπουν και οι κυβερνήσεις. Επιπλέον, ας είμαστε ειλικρινείς: γιατί μπαίνουν οι συντάξεις στην ατζέντα; Γιατί χρειαζόμαστε περισσότερες επενδύσεις, και ένας τρόπος να το πετύχουμε είναι να μετακινηθούν οι αποταμιεύσεις από τραπεζικούς λογαριασμούς σε επενδυτικά προϊόντα», εξηγεί.

Σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Τους επόμενους μήνες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει προτάσεις για αποταμιευτικούς λογαριασμούς και συντάξεις, με στόχο να αντιμετωπιστούν οι δημογραφικές και οικονομικές προκλήσεις της ΕΕ.

Μέχρι το τέλος του έτους θα προταθούν:

• Δημιουργία ψηφιακών λογαριασμών για κάθε πολίτη με πληροφορίες για τις αποταμιεύσεις και επενδύσεις του.
• Συστήματα παρακολούθησης των συντάξεων και πίνακες ελέγχου (dashboards) για να ενημερώνονται οι πολίτες για τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα.
• Φορολογικά κίνητρα για να ενισχυθεί η αποταμίευση για τη σύνταξη.
• Αναθεώρηση των ευρωπαϊκών κανόνων για τα επαγγελματικά ταμεία και τα συνταξιοδοτικά προϊόντα.

Η βασική πρόταση είναι ένα σύστημα αυτόματης εγγραφής των εργαζομένων σε επαγγελματικά ταμεία, όπως ήδη ισχύει στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Πολωνία και την Ιταλία.

«Αυτόματα θα εγγράφεστε σε επαγγελματικά ταμεία όταν εργάζεστε. Αν δεν θέλετε, θα πρέπει να επιλέξετε συνειδητά την έξοδο από το σύστημα. Αυτή τη στιγμή, πρέπει κάποιος να επιλέξει να μπει – και οι περισσότεροι δεν το κάνουν λόγω αδράνειας», λέει η Χίλκεμα.

Το ίδιο φαινόμενο αδράνειας, όμως, μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα: αν όλοι εγγράφονται αυτόματα, ελάχιστοι θα επιλέξουν να αποχωρήσουν. Όπου εφαρμόζεται αυτό, αυξάνονται σημαντικά οι αποταμιεύσεις για συντάξεις μέσω εργασίας.

Η ιδέα είναι να επεκταθεί αυτό και στους αυτοαπασχολούμενους και εργαζόμενους σε πλατφόρμες (gig economy), ώστε και αυτοί να αποταμιεύουν για το μέλλον.

Το πολιτικό ρίσκο των μεταρρυθμίσεων

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές πρέπει τελικά να εφαρμοστούν από τις εθνικές κυβερνήσεις – και το θέμα των συντάξεων είναι πολιτικά εκρηκτικό.

Στη Γαλλία, η κυβέρνηση του Φρανσουά Μπαϊρού έχασε τη στήριξη των Σοσιαλιστών όταν εργοδότες και εργαζόμενοι δεν συμφώνησαν για τη μεταρρύθμιση των συντάξεων.

Στη Γερμανία, ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς προκάλεσε αντιδράσεις όταν πρότεινε στους νέους να αρχίσουν να αποταμιεύουν μόνοι τους για τη σύνταξή τους – με τα συνδικάτα να υπερασπίζονται σθεναρά το δημόσιο σύστημα.

www.efsy.gr